دوره 18، شماره 71 - ( 1400 )                   جلد 18 شماره 71 صفحات 97-69 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 10.2634/Lire.18.71.3
‎ 20.1001.1.17352932.1400.18.71.4.3

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shahbazi A. Critique of the dialectical context of Hafez's lyric poems. LIRE 2021; 18 (71) :69-97
URL: http://lire.modares.ac.ir/article-41-56208-fa.html
شهبازی اصغر. نقد و بررسی زمینه‌های دیالکتیکی غزلیات حافظ. پژوهش‌های ادبی. 1400; 18 (71) :69-97

URL: http://lire.modares.ac.ir/article-41-56208-fa.html

نقد و بررسی زمینه‌های دیالکتیکی غزلیات حافظ
اصغر شهبازی*
دانشگاه فرهنگیان شهرکرد ، asgharshahbazi88@gmail.com
چکیده:   (1808 مشاهده)
در این مقاله زمینه‌های دیالکتیکی غزلیات حافظ، بر اساس عناصر دیالکتیک و نوع سنتز آنها بررسی شد است. در این بررسی مشخص شده که مهمترین زمینه‌های دیالکتیکی غزلیات حافظ را زهد و زندقه، تشرّع و عرفان، توبه‌کاری و توبه‌شکنی، شرع و خلاف شرع، مدح و عرفان، عقل و عشق، شطح‌گویی و مخالفت با آن، ریاکاری و بیریایی، دولت و فقر، عشق زمینی و عشق الهی، جبر و اختیار، درست‌دیدن و بددیدن، مرگ‌اندیشی و عرفان، حافظ قرآن و حافظ درباری تشکیل می‌دهد که از این تعداد در پنج زمینه زهد و زندقه، تشرّع و عرفان، توبه‌کاری و توبه‌شکنی، شرع و خلاف شرع، مدح و عرفان دیالکتیک از نوع اول است؛ یعنی تز و آنتی‌تز از بین می‌رود و سنتزی نو به وجود می‌آید. در سه زمینه عقل و عشق، شطح‌گویی و مخالفت با آن، ریاکاری و بی‌ریایی دیالکتیک از نوع دوم است؛ یعنی تز و آنتی تز از بین نمی‌رود، بلکه در سنتزی نو ارتقا می‌یابد. در زمینه دولت و فقر، دیالکتیک از نوع سوم است؛ یعنی تز و آنتی‌تز در سنتزی الزاماً پارادوکسیکال جمع شده‌ است. در زمینه عشق زمینی و آسمانی، دیالکتیک از نوع چهارم است؛ یعنی تز و آنتی‌تز اجزایی از کل (سنتز) به شمار می‌رود. در جبر و اختیار، درست‌دیدن و بددیدن، مرگ‌اندیشی و عرفان، حافظ قرآن و حافظ درباری، دیالکتیک از نوع پنجم است؛ یعنی تز و آنتی‌تز به تناوب اثبات می‌شود، اما همدیگر را نفی نمی‌کند و حتی به سنتز روشنی نمی‌رسد. بنابراین می‌توان گفت در غزلیات حافظ با توجه به تقابلهای دوگانه، انواعی از دیالکتیک وجود دارد و همین زمینه دیالکتیکی یکی از مبانی جمال‌شناسی شعر اوست.
واژه‌های کلیدی: دیالکتیک در شعر حافظ، زمینه‌های دیالکتیکی، در نظم فارسی جمال شناسی غزلیات حافظ، انواع دیالکتیک در شعر فارسی.
متن کامل [PDF 673 kb]   (783 دریافت)    
نوع مقاله: پژوهشی اصیل | موضوع مقاله: ادبیات کلاسیک
دریافت: 1399/3/19 | پذیرش: 1400/2/15 | انتشار: 1400/4/31
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.