موضوع و ایدۀ اصلی پژوهش حاضر، بررسی یکی از بزرگ‌ترین معضلات موجود در تصحیح دیوان خاقانی است که از کهنهترین تصحیح تا تازهترین آنها را در بر می‌گیرد. اشتباهات مربوط به حروفچینی کتب فارسی، موضوع تازهای نیست که بخواهیم آن را واکاوی کنیم، امّا از آنجا که گاهی این قبیل اشتباهات موجب دودستگی یا چنددستگی نظرات تحلیلگران ادبی میشود، برطرف کردن آنها در هر متنی بسیار حائز اهمیت است. دیوان خاقانی به خودی خود، مملو از اشارات و عبارات غریب است که ذهن هر خوانندهای را برای گشودن رموز آن به کندوکاو وا میدارد؛ امّا همین اثر، خالی از اشتباهات چاپی تاثیرگذار نیست؛ علاوه بر اشتباهات چاپی، گاهی مصحح (سجادی)، ضبط بیتی را بر خلاف ضبط چهار نسخۀ اصلی خود برگزیده است. اگر این اختلافات ناشی از اشتباهات چاپی نباشد، میتوانیم بگوییم ناشی از سهو مصحح است و ضبطی نیست که ایشان تصحیح قیاسی کرده باشند.
یکی از روشنترین دلایلِ ما برای اثبات این ادعا، عدم یادکردِ اختلاف نسخهها در حاشیۀ دیوان است. در جُستار حاضر ما با در نظر گرفتن برخی از مهمترین قصاید (قصاید بلند) دیوان خاقانی، به سراغ این قبیل اشتباهات رفتهایم تا پس از بررسی مهمترین تصحیح موجود –تصحیح سجادی- و مقابلۀ آن با نسخ خطّی مورد استفادۀ مصحح، تعدادی از اشتباهات تأثیرگذار موجود را به خاقانیپژوهان و جامعه ادبی، گوشزد کنیم.
پژوهشهای ادبی