بررسی مطلع در داستانهای کوتاه ایرانی (با تکیه بر داستان‌کوتاه‌نویسان شاخص پیش از انقلاب اسلامی)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل (کامل)

نویسندگان
امین بنی طالبی
مسعود فروزنده
2634.21.86.3
چکیده
طراحی مطلع برای داستان کوتاه با توجه به حجم این داستان و فرصت اندکی که نویسنده برای پردازش آن و جذب خواننده دارد، دشوار و نیازمند دقت بسیار است. از سویی هم تحلیل و بویژه تعیین حد و مرز مطلع داستان کوتاه در مقایسه با رمان یا داستان بلند، محتاج دقت و ظرافت بیشتر است؛ از این رو، هدف نگارنده این است که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، حد و مرز مطلع 224 داستان­ کوتاه از هشت نویسندۀ نامی ادب فارسی پیش از انقلاب اسلامی را تعیین کند و در گام بعد به دنبال تعیین سازوکارهای نویسندگان در زمینۀ شروع و پایاندهی به مطلع داستانها و نیز بررسی مهارت آنان در این زمینه است. نتایج نشان می­دهد که داستان‌کوتاه‌نویسان شاخص ادب فارسی به شروع ترکیبی و سپس صحنه­پردازی و شخصیت­پردازی نگاه ویژه­ای کرده‌اند. شروع­های مستقل از تنۀ داستان (بی­ربط) و نیم­صحنه از جمله سازوکارهایی­است که کمتر مورد کاربرد آنان قرار گرفته­است. در زمینۀ چگونگی پایاندهی به مطلع نیز به‌طور گسترده از شیوۀ شرح و تفصیل ماجرا، جلب­شدن توجه شخصیت اصلی به چیزی، ورود شخصیت اصلی/جدید به صحنۀ یا مکان جدید و مکالمه و برخورد شخصیت­ها با همدیگر، بهره برده‌اند؛ در ضمن، اغلب مطلع­ها و پایانبندیهای آنان با شگردهای صناعتمند و ماهرانه­ای طراحی شده‌اند و دلالت­کنندۀ خواننده به دیگر بخش­های داستان است و بدون جلب توجه او به بخش میانی داستان متصل می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پژوهشهای ادبی
دوره 21، شماره 86
شهریور 1403
صفحه 67-80