در منابع دستوری زبان فارسی دربارۀ مواردی همچون ساخته شدن فعل از مصدر یا مصدر از فعل، چگونگی تقسیمبندی افعال به باقاعده و بیقاعده، تعداد تکواژهای ماضی‌ساز و اصالت واج پایانی «ت» یا «د» در پایان ماده‌های مضارع، اختلاف نظر هست؛ و حتی گاهی در منظور کردن افعال سببی و دعایی و امری در دستهبندی افعال باقاعده و بیقاعده «غفلت» مشاهده میشود. در این مقاله با مطالعه و بررسی کتابها و مقالههای دستوری این حوزه، نظر نویسندگان دستوری بررسی و نقد، و پس از نتیجهگیری در هر مورد نهایتاً طبقهبندی نسبتاً تازهای از ساخت‌واژه فعل و با سرعنوانهای جدیدی به این شرح ارائه شده است: «1. افعال باقاعده 2. افعال سماعی شبهقاعدهمند 3. افعال سماعی بیقاعده 3. افعال چندریشهای». نتایج عمده دیگر بدین شرح است: ماده ماضی در جریان پیدایش اولیه از مضارع و مصدر از ماضی ساخته میشود؛ ولی بعد از پدید آمدن مصدر، معمولاً مادهها بر مبنای مصدر بازخوانی و یادآوری میشود. از بین دو واج پایانی ماده ماضی، اصالت با واج «ت/t» و غلبه بسامد با واج «د/d» است. در زبان فارسی امروز هشت تکواژ ماضی‌ساز «ت، د، اد، ست، ـِ ست، یست، ـُ فت، ید» وجود دارد. افعال باقاعده شامل افعال جعلی، سببی، دعایی و امری میشود و چندین نکته دیگر.
ابوالقاسمی، محسن؛ دستور تاریخی زبان فارسی. چ 11، تهران: سمت، 1393.
ــــــــــــ ؛ ماده‌های فعلهای فارسی دری. تهران: ققنوس، 1374.
ــــــــــــ ؛ تاریخ زبان فارسی. تهران: سمت، 1374.
ارژنگ، غلامرضا؛ دستور زبان فارسی امروز روش زبانشناختی، تهران: قطره، 1394.
البرزی‌ورکی، پرویز؛ «رده‌شناختی ساخت‌واژی»، پژوهش زبانهای خارجی، ش 12، بهار و تابستان: 18 - 3، 1381.
انوری، حسن و گیوی، احمد؛ دستور زبان فارسی. تهران: فاطمی، 1390.
باقری، مهری؛ «اختلافات واجی ماده‌های ماضی و مضارع در زبان فارسی»، نامه انجمن، ش 23، پاییز: 5 -10، 1385.
ـــــــــــ ؛ تاریخ زبان فارسی، تهران: قطره، 1393.
باطنی، محمدرضا؛ توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: امیرکبیر، 1392.
خیام‌پور، عبدالرسول؛ دستور زبان فارسی. تبریز: ستوده، 1392.
دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‌نامه دهخدا، تهران: چاپخانۀ دولتی ایران، 1337.
شریعت، محمدجواد؛ دستور زبان فارسی، چ ششم، تهران: اساطیر، 1372.
شقاقی، ویدا؛ مبانی صرف، تهران: سمت، 1391.
صادقی، علی‌اشرف؛ «تحول افعال بی‌قاعدۀ زبان فارسی»، جستارهای ادبی، ش 24: 791 - 801، 1349.
طباطبایی، علاءالدین؛ فعل بسیط فارسی و واژه‌سازی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1376.
غلامحسین‌زاده، غلامحسین؛ نگارش مقدماتی زبان فارسی. تهران: سمت، 1389.
فرشیدورد، خسرو؛ دستور زبان مفصل امروز، تهران: انتشارات سخن، 1388.
قریب، عبدالعظیم و دیگران (پنج استاد)؛ دستور زبان فارسی، چ 5، تهران: ناهید، 1389.
کرمپور، فاطمه و همکاران؛ «تجزیه و تحلیل واج‌شناختی افعال بی‌قاعدۀ زبان فارسی معاصر: رویکرد بهینگی»، پژوهشهای زبانی، دورۀ 2، ش 1، بهار و تابستان: 51 - 82، 1390.
لازار، ژیلبر؛ دستور زبان فارسی معاصر، تهران: هرمس، 1384.
ماهوتیان، شهرزاد؛ دستور زبان فارسی از دیدگاه رده‌شناسی، ترجمۀ مهدی سمایی، تهران: مرکز، 1393.
مشکوه‌الدینی، مهدی؛ دستور زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ گشتاری، چ 12، مشهد: دانشگاه، 1391.
ــــــــــــ؛ دستور زبان فارسی واژگان و پیوندهای ساختی، تهران: سمت، 1384.
منشی‌زاده، مجتبی؛ «تکواژ ماضی‌ساز و گونه‌های آن»، پژوهشنامۀ علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، ش23، 1377.
ناتل‌خانلری، پرویز؛ تاریخ زبان فارسی، چ دوم، تهران: نشر نو، 1365.
ناصر خسرو (1304-1307). دیوان قصاید و مقطعات، تهران: کتابخانۀ تهران.
وحیدیان کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی؛ دستور زبان فارسی (1)، تهران: سمت، 1392.
وفایی، عباسعلی؛ «ساختمان فعل در زبان فارسی»، پژوهشهای ادبی، ش 55، بهار: 131 - 146، 1396.
Henderson, M. (1978). Modern Persian verb morphology. Journal of the American Oriental Society, Vol. 98, No. 4. PP.375-388.
Yarmohammadi, L and C. Ronayne (1976). The Persian verb reconsidered archive rientalni, 46.
پژوهشهای ادبی