بررسی اثرگذاری گرایشهای مذهبی بر چگونگی روایتگری داستانهای تفسیری (با تکیه بر شخصیت‌های زن شاخص در سه تفسیر روض‌الجنان، جلاءالاذهان و منهج‌الصادقین)

نویسندگان
عبدالله رادمرد
کوثر اجسن مقدم
مریم صالحی نیا
دانشگاه فردوسی مشهد
10.2634/Lire.22.88.35
چکیده
این مقاله قصد دارد اثرگذاری گرایش‌های مذهبی بر چگونگی روایتگری داستانهای تفسیری را بررسی کند. در این پژوهش روایتهای داستانی سه تفسیر فارسی و شیعی روض‌الجنان، جلاءالاذهان و منهج‌الصادقین پیکرۀ متن را تشکیل می‌دهد. این مقاله تلاش می‌کند با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و از طریق بررسی چگونگی بازنمایی زنان شاخص دو مذهب شیعه و سنی در روایتهای این سه تفسیر، بازتاب گرایش‌های شیعی را در هر‌یک از این آثار ترسیم و وجوه افتراق این تصاویر را تبیین، و تأثیر ویژگیهای اجتماعی و مذهبی دورۀ تألیف اثر را بر این تمایزات آشکار کند. تفاوت در بازنمایی گرایش‌های شیعی در داستانهای تفسیری موردنظر به سه روش کلی حذف، افزودن یا تغییر در متن روایت به دست آمده است. روض‌الجنان در مجاورت اهل‌ سنت نگاشته شده و نویسنده به نوعی همزیستی مسالمت‌آمیز تن داده و در حد امکان از تأکید بر مسائل حساسیت ‌برانگیز خودداری‌، و بر وجوه مشترک مذهبی تأکید بیشتری کرده است؛ اما تفسیر گازر و تفسیر منهج‌‌الصادقین، که در دورۀ استیلای مذهب تشیع نوشته شده‌است با افزودن یا برجسته‌سازی بعضی شخصیت‌های مهم شیعی و روایتهای آنان یا با تغییر یا حذف برخی روایتهای مربوط به شخصیت‌های برجستۀ زنان اهل‌سنت یا حذف القاب و اوصاف آنان، گرایشهای مذهبی خود را به نمایش گذارده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پژوهشهای ادبی
دوره 22، شماره 88
مرداد 1404
صفحه 35-59