جواهرالعجایب (تألیف 962-963 ق.) نخستین تذکرۀ زنان شاعر است که فخری هروی تراجم 31 زن سراینده را در آن ثبت کرده و اغلب تذکرهنویسانی که به معرفی زنان شاعر پرداختهاند، از مطالب جواهرالعجایب بسیار اقتباس کردهاند. یکی از این تذکرهها عرفاتالعاشقین (تألیف 1022-1024 ق.) اوحدی بلیانی است. اوحدی، تراجم 18 زن شاعر را از جواهرالعجایب برگرفته و در 14 مورد از مأخذ خود نام برده؛ اما در این نقل و اقتباس مرتکب مسامحه و اشتباه شده است بهطوریکه اوحدی، گاه در ثبت عنوان تراجم برخی شاعران دچار لغزش شده؛ گاه در ذکر اطلاعات بعضی سرایندگان به خطا رفته و گاهی نیز در انتساب ابیات برخی شاعران دچار تردید و اشتباه شده است. علاوه بر اوحدی، مصحّحان عرفاتالعاشقین نیز گاه ضبطهای غلط را با استفاده از منابع متأخر یا تصحیح قیاسی با ضبطهای صحیح نسخۀ اساس جایگزین کردهاند. در چهار بخش اصلی این مقاله، مهمترین تصرفات و خطاهای اوحدی در اقتباس از مطالب جواهرالعجایب با تطبیق متن مبدأ و مقصد بررسی، و در پایان نیز به تعدادی از گزینشهای اشتباه مصحّحان عرفاتالعاشقین اشاره شده است.
پژوهشهای ادبی