تحلیل شاخصهای طنزساز حماسه‌های مضحک موش و گربه عبید زاکانی و شیخ بهایی با تأکید بر مخاطب نوجوان

نویسندگان
1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، ایران،
چکیده
حماسه مضحک یکی از مهمترین انواع نقیضه‌پردازی به‌شمار می‌آید که با بهره‌گیری توأمان از عناصر متفاوت حماسه و طنز به بیان هدفی واحد در قالب متنی خلاقانه می‌پردازد. در این گونه‌ ادبی به کمک وارونگی محتوا و شکل حماسه فاخر و تلفیق آن با گفتمان طنز، ناهمسازی میان موضوع و سبک هر اثر در قالبی طنازانه و به کمک عنصر ناسازگاری به‌دست می‌آید؛ موضوعی که برای تأمین نیازهای مخاطب نوجوان با تأکید بر مشخصه‌های رشد آنان می‌تواند اثرگذاری بیشتری داشته باشد و موجب جذب بیشتر این طبقه خاص به سوی ادبیات در مقایسه با دیگر گزینه‌های نامطلوب فرهنگی شود. یکی از شناخته‌شده‌ترین عناوین حماسه‌های مضحک، تقابل نمادین میان موش و گربه است که بی‌شک مشهورترین آنها در آثار فارسی توسط عبید زاکانی و شیخ بهایی به رشته تحریر درآمده است. در تحقیق پیش رو، بررسی تطبیقی این دو اثر با استفاده از تحلیل محتوایی عناصر داستان ارائه شده است. این بررسی با بهره‌گیری از شاخصهای شناسایی شده طنزساز حاصل از ناسازگاری گفتمانی و معنایی در طنز صورت پذیرفته است. بر این اساس، تفاوتها و شباهتهای این ادیبان نامدار در پرداختن به یک ژانر با استفاده از روش مجموع وزنی به‌عنوان یکی از مهمترین روشهای تصمیم­گیری چندمعیاره شناسایی شده است. نتایج نشان می‌دهد که اثر موش و گربه شیخ بهایی امتیاز بیشتری را از دیدگاه شاخصهای طنز از جمله تحقیر، تشبیه به حیوانات، قلب اشیا، تحامق و تهکم به‌دست می‌آورد کسب می‌نماید و بنابراین ظرفیت مناسبتری برای خوانش گروه سنی نوجوان داراست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات