نقدی بر تصحیح و شرح حبیب‌الله عباسی و ایرج مهرکی از تاریخ جهانگشای جوینی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل (کامل)

نویسندگان
سیامک سعادتی
علیرضا حاجیان نژاد
دانشگاه تهران
2634.19.78.6
چکیده
تاریخ جهانگشای جوینی یکی از ویژه‌ترین متون نثر فارسی است که لغات، اصطلاحات، اشعار و امثال فارسی، عربی و ترکی فراوانی دارد. این ویژگیها سبب شده است این کتاب نیازمند شرحی جامع باشد. حبیب‌الله عباسی و ایرج مهرکی این کتاب را تصحیح و شرح کرده‌اند. این تصحیح در کنار محاسن متعددش در برخی موارد نارساییها و ایرادات اساسی دارد. در این نوشتار، این اشکالات به پنج گروهِ اشکالات در تعلیقات بخش فارسی، ترجمۀ اشعار عربی، جستجوی کافی نکردن برای شرح متن، اشکالات ترجیح نسخۀ پاریس و ذکر نکردن گویندگان اشعار تقسیم‌بندی شده است. کوشیده‌ایم با مراجعه به دیوان شاعران، کتابهای مرجع و فرهنگهای معتبر فارسی و عربی نشان دهیم که چگونه در هرکدام از این موارد، مصححان به خطا رفته‌اند و سرچشمۀ این خطا چه بوده است. خطاهای نسخه‌شناسی این تصحیح ناشی از ترجیح نسخۀ پاریس بر نسخ دیگر، خطاهای نحوی و صرفی شارحان اغلب حاصل تشخیص ندادن نقش نحوی واژگان و عبارات، تشخیص ندادن زمان، ریشه و صیغۀ افعال بوده و نارساییها و ابهام آنان ناشی از مراجعه نکردن به دیوان شاعر، کتابهای مرجع و فرهنگهای معتبر است. در هر مورد، پس از ذکر اشکال متن، توضیحات شارحان آمده و پس از نقد و بررسی این توضیحات و نشاندادن خطاها و اشکالاتشان، شرح و توضیح پیشنهادی‌ ارائه شده است. کوشیده‌ایم توضیحات پیشنهادیمان عاری از این لغزشها باشد و رساتر و دقیقتر.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پژوهشهای ادبی
دوره 19، شماره 78
دی 1401
صفحه 139-164