متن‌شناسی طنز (با تعریف «طنز» براساس نظریات ادبی معاصر)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
دانشگاه قم
چکیده
موضوع و هدف این مقاله رسیدن به تعریفی از طنز به عنوان نوعی ادبی است تا بتوان به استناد آن طنز بودن متنی ادبی را بشناسیم. بر مبنای نظریات ادبی معاصر بویژه نظریات خواننده محور، تعریفی تازه از طنز داده شده است: «طنز، متنی ادبی است که کنش آن، ایجاد تقابل بین «مفاهیم ادراکی خواننده از متن» با «الگوهای ذهنی خواننده» است». این تعریف به عنوان مبنای تشخیص متون طنز از دیگر متون می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد؛ بر این اساس نمونه‌هایی از طنزها در متون مختلف (قرآن مجید، شاهنامه، رباعیات خیام، اشعاری از شاملو و شفیعی کدکنی) تحلیل شده است. هم‌چنین بر مبنای این تعریف، نشان داده شده که بعضی از نمونه‌هایی که در کتابها یا مقالات مختلف، طنز معرفی شده‌است، مصداق طنز به عنوان نوعی بیان ادبی نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن مجید.
احمدی، بابک؛ تأویل و ساختار متن؛ تهران: چ نوزدهم، تهران، نشر مرکز، 1396.
اسماعیل زادگان، میثم؛ «چیستی طنز و کارکردهای اسلامی آن»؛ مجلۀ دین و ارتباطات، س پانزدهم، ش دوم، 1387، ص 721-761.
اصلانی، محمدرضا؛ فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز؛ تهران: کاروان، 1384.
ایگلتون، تری؛ پیش درآمدی بر نظریه ادبی؛ ترجمه عباس مخبر، چ نهم، تهران: مرکز، 1395.
برسلر، چارلز؛ درآمدی بر نظریه‌ها و روشهای نقد ادبی؛ ترجمه مصطفی عابدینی فرد، چ سوم، نیلوفر، 1393.
بهار، محمدتقی؛ دیوان؛ تهران: نگاه، 1387.
بهزادی اندوهجردی، حسین؛ طنز و طنزپردازی در ایران؛ تهران: صدوق، 1387.
پلارد، آرتور؛ طنز؛ ترجمه سعید سعیدپور، چ سوم، تهران: مرکز، 1383.
جوینی، عزیزالله؛ «طنز در شاهنامه حکیم فردوسی»؛ فصلنامه هنر، ش 77، پاییز 1387،ص 18-25.
خاقانی شروانی، بدیل بن علی؛ دیوان؛ تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار، 1382.
خیام، عمر بن ابراهیم؛ رباعیات؛ تهران: بوکتاب، 1390.
سعدی، شیخ مصلح الدین؛ گلستان؛ به تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: زوار، 1374.
شاپور، پرویز؛ گزینه کاریکلماتور؛ تهران: مروارید، 1371.
شاملو، احمد؛ مجموعه آثار؛ دفتر یکم: شعرها، چ هفتم، تهران: نگاه، 1385.
شفیعی کدکنی، محمدرضا؛ هزاره دوم آهوی کوهی؛ تهران: سخن، 1376.
شفیعی کدکنی، محمدرضا؛ این کیمیای هستی؛ به کوشش ولی الله درودیان، چ دوم، تبریز: آیدین، 1385.
شفیعی کدکنی، محمدرضا؛ رستاخیز کلمات؛ تهران: سخن،1391.
شفیعی کدکنی، محمدرضا؛ این کیمیای هستی؛ درباره حافظ، تهران: سخن،1397.
صفا اصفهانی، حکیم؛ دیوان اشعار؛ به اهتمام احمد سهیلی خوانساری، تهران: اقبال،1337.
صلاحی، عمران؛ گزینه اشعار طنز آمیز؛ تهران: مروارید، 1383.
فردوسی، ابوالقاسم؛ شاهنامه؛ براساس نسخه نیکلسون، تهران: هرمس، 1388.
فولادی، علیرضا؛ طنز در زبان عرفان؛ قم: آفرینه، 1386.
کاتوزیان، محمدعلی؛ سعدی شاعر عشق و زندگی؛ تهران: مرکز، 1385.
کالر، جاناتان؛ نظریه ادبی؛ معرفی بسیار مختصر، ترجمه: فرزانه طاهری، تهران: مرکز، چ چهارم، 1393.
کوش، سلینا؛ اصول و مبانی تحلیل متون ادبی؛ ترجمه حسین پاینده، تهران: مروارید، 1396.
معزی، محمد بن عبدالملک؛ دیوان؛ به سعی عباس اقبال، تهران: اسلامیه، 1318.
منوچهری دامغانی، احمد بن قوص؛ دیوان؛ به کوشش محمد دبیر سیاقی،تهران: زوار، 1347.
موریل، جان؛ فلسفه شوخی (از دانشنامه فلسفه استنفورد)؛ ترجمه غلامرضا اصفهانی، تهران: ققنوس، 1394.
نیکوبخت، ناصر؛ هجو در شعر فارسی، نقد و بررسی شعر هجوی از آغاز تا عصر عبید؛ انتشارات دانشگاه تهران، 1380.
هجویری، علی بن عثمان؛ کشف المحجوب؛ تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش، چ پنجم، 1389.