تحلیلی بر شیوه های بیان اخلاقی در رمان «ملت عشق»

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
دانشگاه اصفهان
چکیده
نگارندگان در این پژوهش بر آنند تا به شیوه تحلیلی و توصیفی، درونمایه اخلاقی رمان ملت عشق را براساس نحوه بیان نویسنده تفسیر کنند. شافاک در این رمان با وامگیری از اندیشه‌های شمس و مولانا و با بازخوانی خلاقانه و نوآورانه عشق در دو روایت موازی و با تمرکز بر چهل قانون شمس، ضرورت روی‌آوردن به اخلاق و معنویت را در زندگی گذشته و امروز یادآور شده است؛ اگرچه رمان در دو زمان و مکان متفاوت روایت شده است که تفاوت چشمگیری دارند از آنجا که هر دو دارای یک بنمایه‌اند؛ به شکلی بی‌شباهت به یکدیگر نیستند. یکی از علل توفیق روزافزون شافاک به نحوه تلفیق سنت و مدرنیته و پیوند نامرئی این دو داستان برمی‌گردد؛ اما دلیل اصلی اقبال خوانندگان به این رمان را می‌توان معطوف به روایت دوم و نحوه آشنایی و ارتباط شمس و مولوی دانست. مغناطیس رابطه رازناک شمس و مولوی که روایت اول را در خود مستحیل ساخته موجب استحاله معنوی خوانندگان این رمان شده است.

یافته‌های پژوهش، حاکی از آن است که نویسنده، مسائل معنوی را در این رمان به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم در کانون توجه خویش قرار داده و مجدانه در القای ارزش‌های اخلاقی کوشیده است: در روش مستقیم، نویسنده با تمسک به گزاره‌های خبری، بهره‌گیری از مجاوبه‌ها و استدلال‌آوری و جمله‌های قصار و در روش غیرمستقیم از طریق توصیف، بهره‌گیری از نماد و تشبیه، عملکرد شخصیت داستانی و هم‌چنین شگردهای آیرونیک، تنگناهای اخلاقی را تبیین کرده و با تصویرسازی و جزئی‌نگری، زمینه پرورش درک اخلاقی را در مخاطبان فراهم ساخته است. در نهایت، خوانندگان این رمان نیز به مدد شبیه‌سازی، همدلی و تخیل توانسته‌اند به تقویت حواس اخلاقی خویش نائل آیند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم؛ ترجمه مهدی فولادوند، چ دوم، قم، 1381.
آیت اللّهی، حبیب‌الله؛ مبانی نظری هنری تجسمی؛ تهران: سمت، 1378.
اسلامی ندوشن، محمد علی؛ جام جهان‌بین؛ تهران: توس، 1355.
اسونسن، لارس؛ فلسفه تنهایی؛ ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم، 1398.
برتلمی، ژان؛ «هنر و اخلاق»، ترجمه احمد سمیعی گیلانی، نامه فرهنگستان، ش 2، دوره ششم، 1384، ص: 72-107.
برمودس، خوزه لوییس و گاردنر، سباستین؛ هنر و اخلاق، ترجمه مشیت علایی، تهران: فرهنگستان هنر، 1387.
تولستوی، لئون؛ هنر چیست؟؛ ترجمه کاوه دهگان، تهران: امیرکبیر، 1388.
چهرقانی، آیدا و گرجی، مصطفی، (1398)، «بررسی و تحلیل ملت عشق و کیمیا خاتون با رویکرد به زندگی مولوی»، فصلنامه نقد کتاب، دوره 5، ش 6، 1398، ص93-106.
خاکی، غلامرضا؛ کیمیا؛ پرورده حرم مولانا، تهران: هرمس، 1397.
خواجویان، فاطمه؛ مطالعه تأثیر مولانا در رمان ملت عشق الیف شافاک با رویکرد انسانشناسانه، رساله کارشناسی ارشد، به راهنمایی عذرا قندهاریون، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، 1398.
دشت بزرگی، زهرا؛ «تأثیر مداخله مبتنی بر شفقت خود بر احساس تنهایی و تنظیم هیجانی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی»؛ مجله دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، ش 2، پیاپی 70، 1396، ص: 72-79.
ستاری، جلال؛ سایه ایزوت و شکرخند شیرین؛ تهران: مرکز، 1383.
سونتاگ، سوزان؛ در عین حال (رمان نویس و استدلال اخلاقی)؛ تهران: نشر ثالث، 1393.
شافاک، الیف؛ ملت عشق؛ ترجمه ارسلان فصیحی، تهران: ققنوس، 1394.
شاله، فیلیسین؛ شناخت زیبایی؛ ترجمه علی اکبر بامداد، تهران: طهوری، 1347.
شپرد، آن؛ مبانی فلسفه هنر؛ ترجمه علی رامین، تهران: علمی و فرهنگی، 1375.
شمس تبریزی، محمد؛ مقالات؛ تصحیح و تعلیق محمد علی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی، 1379.
شوالیه، ژان و گربران، آلن؛ فرهنگ نماد‌ها؛ ترجمه سودابه فضائلی، تهران: نشر جیحون، 1378.
شیمل، آنماری؛ شکوه شمس، سیری در آثار و افکار مولانا جلال‌الدین؛ ترجمه جلال‌الدین آشتیانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1382.
عبدی، محمدرضا و همکاران؛ «بررسی سبک دلبستگی و رضایت رناشویی افراد متأهل درگیر خیانت اینترنتی»، مجله مطالعات روانشناختی دانشگاه الزهراء، دوره 8، ش 3، 1391 ص: 135-158.
عطار نیشابوری، فریدالدین؛ تذکره‌الاولیاء، به تصحیح نیکلسن، تهران: دنیای کتاب، 1370.
فرانکفورت، هری؛ دلایل عشق؛ ترجمه ندا مسلمی و مریم هاشمیان، تهران: نشر کرگدن، 1395.
فوشه کور، هانری؛ اخلاقیات؛ ترجمه محمدعلی امیر معزی و عبدالمحمد روح‌بخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1377.
کرمی، محسن؛ نقد زیبایی‌شناختی و نقد اخلاقی (تحلیل نسبت‌های ممکن)؛ تهران: نشر نگاه معاصر، 1396.
کرول، نوئل؛ هنر و قلمرو اخلاق؛ تهران: ققنوس، 1392.
کمال جو، علی و همکاران؛ «پیش‌بینی روابط فرا‌زناشویی بر اساس هوش معنوی، هوش اخلاقی، رضایت زناشویی و استفاده از شبکه‌های مجازی با نقش تعدیل‌کنندگی جنسیت»؛ مجله مشاوره و روان درمانی خانواده، ش 6، پیاپی 216، 1395، ص: 39-67.
کوندرا، میلان؛ هنر رمان؛ مترجم پرویز همایون پور، تهران: نشر قطره، 1382.
گاچیک، آدم؛ «کبیج در نسخه‌های خطی اسلامی»، ترجمه نوش آفرین انصاری؛ مجله تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه، 1368.
گلمرادی، صدف؛ «گاه سودای حقیقت گه مجاز، نقدی بر کتاب کیمیا، پرورده حرم مولانا، مجله ادبیات و هنر، س دوم، ش ششم، 1398، ص 51-64.
لپ، اینیاس؛ روانشناسی مرگ؛ ترجمه محمد رفیعی، [بی‌جا]: خجسته، 1385
لوئیس، فرانکلین؛ مولانا، دیروز تا امروز، شرق تا غرب؛ ترجمه حسن لاهوتی، تهران: نامک، 1386.
متحدین، ژاله؛ «نیلوفر»؛ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مشهد، ش سوم، س دوازدهم، ش مسلسل 47، پاییز 1355.
ملکیان، مصطفی؛ حدیث آرزومندی: جستارهایی در عقلانیت و معنویت؛ تهران: نگاه معاصر، 1389.
مولوی، جلال الدین محمد بن محمد؛ مثنوی؛ به تصحیح ا. نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر، 1363.
ـــــــــــــــ؛ کلیات شمس تبریزی؛ تهران: ذهن آویز، 1378.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین؛ کشف‌الاسرار و عده‌الابرار؛ به اهتمام حکمت، تهران: امیرکبیر، 1364.
میرشمسی، زینب‌السادات و جوادی، محسن؛ «گزارش و ارزیابی نسبت عاطفه با شناخت از دیدگاه مارتا نوسبام»؛ مجله فلسفه و کلام اسلامی، س 45، ش 1، 1391، ص: 199-223.
نصرتی، عبدالله؛ «تعالیم اخلاقی و اجتماعی شمس تبریزی»؛ مجله پژوهش علوم انسانی، ش 1 و 2، 1379، ص: 157-176.