در این پژوهش، سه مجموعه داستان کوتاه قبل از انقلاب اسلامی هوشنگ گلشیری، «مثل همیشه»، «نمازخانۀ کوچک من» و «جبهخانه» انتخاب شدهاست تا با توجه به نظریۀ ساختگرایی تکوینی گلدمن، تأثیر و بازتاب ابعاد مختلف جامعۀ پیش از انقلاب اسلامی در آنها بررسی شود. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. این پژوهش سعی میکند به این پرسش اساسی پاسخ دهد که میان ویژگیهای شخصیت اصلی داستانهای گلشیری و شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زمان نگارش آنها چه ارتباطی هست. بر این اساس مشخص شدهاست با اینکه گلشیری متعلق به طبقۀ متوسط جامعه است با ورود به گروه ممتاز روشنفکران، نسبت به مسائل و مشکلات این طبقه از جمله دغدغههای سیاسی و مصلحانه بیش از مسائل و مشکلات عامۀ مردم توجه کردهاست. همین امر در کنار گرایش حزبی و سیاسی او سبب شده است بیشتر شخصیتهای اصلی داستانهایش از طبقۀ متوسط جدید و تحصیلکرده انتخاب شوند. بنابراین، ایدئولوژی سیاسی در مقایسه با دیگر ایدئولوژیها در داستانهایش نمود برجستهتری دارد. در این زمینه، گلشیری به ارائۀ تصویری برجسته از فریبخوردگان سیاسی، اقدامات مصلحانه وترس و بدبینی حاصل از اختناق سیاسی در قالب شخصیتهای محوری داستانهایش میپردازد. در ایدئولوژی اجتماعی، تقابل فقر و ثروت و پیامدهای آن در زندگی شخصیتهای اصلی و دلزدگی آنان از زندگی خانوادگی و شغلی، نمود برجسته دارد. در ایدئولوژی فرهنگی، گرایش شخصیتهای اصلی طبقۀ متوسط و روشنفکر به مطالعۀ آثار سیاسی-اجتماعی و نیز تمایل تعداحدی از شخصیتهای اصلی محروم و روستایی به خرافهگرایی و باورهای عامیانه مشهود است. در نهایت از نظر ایدئولوژی مذهبی، اغلب شخصیتهای اصلی خصلتی دین گریز دارند و نویسنده با آفرینش آنهانگاه انتقادی و ستیزجوی خود را به این ایدئولوژی نمایان می سازد.
- آبراهامیان، یرواند؛ ایران بین دو انقلاب؛ از مشروطه تا انقلاب اسلامی؛ ترجمۀ کاظم فیروزمند و حسن شمسآوری و محسن مدیر شانهچی، تهران: مرکز، 1377.
- ارشاد، فرهنگ؛ کندوکاوی در جامعهشناسی ادبیات، تهران: آگه، 1391.
- ازغندی، علیرضا؛ درآمدی بر جامعهشناسی سیاسی ایران؛ تهران: قومس، 1385.
- استمپل، جان؛ درون انقلاب ایران؛ ترجمۀ منوچهر شجاعی، چ دوم، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1378.
- اسفندیاری، صفیه؛ «تحلیل جهانبینی شخصیتهای اصلی داستانهای هوشنگ گلشیری»؛ پایاننامۀ کارشناسیارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی، 1396.
- امریصاحبی، علی؛ «توسعهنیافتگی ایرانی در روایتهای داستانی»؛ پایاننامۀ کارشناسیارشد علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، 1397.
- بارونیان، حسن؛ شخصیتپردازی در داستانهای کوتاه دفاع مقدس؛ تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، 1378.
- براهنی، رضا؛ قصهنویسی؛ تهران: البرز، 1368.
- بشیریه، حسین؛ دیباچهای بر جامعهشناسی سیاسی ایران، تهران: نگاه معاصر، 1381.
- تسلیمی، علی؛ نقد ادبی: نظریههای ادبی و کاربرد آنها در ادبیات فارسی؛ تهران: نشر اختران، 1395.
- تسلیمی، علی؛ «تحلیل سه قطره خون صادق هدایت با رویکرد جامعهشناسی ساختگرا»؛ ادبپژوهی، ش 7 و 8، 1388، ص 171-188.
تنکابنی، حمید؛ «فرهنگ سیاسی اقتدارگرا و ساختار دیوانسالاری دولت در دورۀ پهلوی اول»؛ نشریه جامعهشناسی تاریخی، ش 2، 1394، ص 1- 26.
- جمالی،زهرا؛ سیریدرساختارداستان؛ تهران: همداد، 1385.
- خرمگاه، زهراالسادات؛ «نقد جامعهشناختی رمانهای هوشنگ گلشیری»؛ پایاننامۀ کارشناسیارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه جهرم، 1395.
- دفترچی، نسرین؛ «تحلیل جامعهشناختی رمان آینههای دردار هوشنگ گلشیری با نگاهی به تئوریهای لوسین گلدمن و ژرژ لوکاچ»؛ نخستین همایش ملی ادبیات فارسی و پژوهشهای میانرشتهای، 1389.
- دادخواه، مهتاب و شمسالدین رویانیان؛ «بررسی ریشههای فرهنگی و تاریخی رمانهای جای خالی سلوچ و شازده احتجاب»؛ پنجمین همایش ملی پژوهشهای نوین در حوزۀ زبان و ادبیات ایران، 1398.
- راودراد، اعظم و طاهره رحیمی؛ «تصویر قهرمان در سینمای عامه پسند دهۀ 1380»؛ جامعهشناسی هنر و ادبیات، دورۀ 7، ش 2، 1394، ص 185- 206.
- زرشناس، شهریار؛ «نسبت ادبیات، تعهد و آرمانگرایی»؛ مجله ادبیات داستانی، ش 66-67، 1382، ص 22-25.
- سلدن، رامان و پیتر ویدوسون؛ راهنمای نظریۀ ادبی معاصر؛ ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو، 1377.
- شیری، قهرمان؛ مکتبهای داستاننویسی در ایران؛ تهران: نشر چشمه، 1387.
- شیری، قهرمان؛ «تأثیرپذیری در سرزمین آفرینشگری و داستانهای هوشنگ گلشیری»؛ مجله تاریخ ادبیات، ش 3، 1391، ص 131-148.
- طلوعی، وحید و محمد رضایی؛ «ضرورت کاربست ساختگرایی تکوینی در جامعهشناسی ادبیات» (ساختارگرایی تکوینی در مقام روش). مجله جامعهشناسی ایران، ش 3، 1387، ص 3-28.
- عسگریحسنلو، عسگر؛ جامعهشناسی رمان فارسی، تهران: نگاه، 1378.
- فوران، جان؛ مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران (از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی)؛ ترجمۀ احمد تدین، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1377.
- کاتوزیان، همایون؛ اقتصاد سیاسی ایران (از مشروطیت تا پایان سلسلۀ پهلوی)؛ ترجمۀ محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، چ دهم، تهران: مرکز، 1383.
- کاسی، فاطمه و یحیی طالبیان و رحیمه سیاهیپور؛ «تحلیل آثار صادق چوبک بر اساس جامعهشناسی ساختگرا»؛ مجلۀ مطالعات فرهنگ- ارتباطات، دورۀ 15، ش 25، 1393، ص 89-114.
- کدی، نیکی.آر؛ ریشههای انقلاب اسلامی؛ ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، چ دوم، تهران: نشر فرهنگ اسلامی، 1375.
- گلدمن، لوسین؛ درآمدی بر جامعهشناسی ادبیات؛ گردآوری و ترجمۀ محمدجعفر پوینده. تهران: نقش جهان، 1377.
- گلشیری، هوشنگ؛ مثل همیشه؛تهران: انتشارات زمان، 1347.
- گلشیری، هوشنگ؛ نمازخانۀ کوچک من؛تهران: انتشارات زمان، 1354.
- گلشیری، هوشنگ؛ جبهخانه؛تهران: نشر کتاب تهران، 1362.
- لوکاچ، گئورگ؛ پژوهشی در رئالیسم اروپایی؛ ترجمۀ اکبر افسری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1373.
- نجاتی، غلامرضا؛ تاریخ سیاسی بیست و پنجسالۀ ایران (از کودتا تا انقلاب)؛ ج دوم، چ هشتم، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1386.
- همیلتون، ملکم؛ جامعهشناسی دین؛ ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: ثالث، 1387.
- Alexander, Victoria D, Sociology of the Arts, London: Blackwell publishing, 2003.
بنی طالبی,امین , فروزنده,مسعود , صفری,جهانگیر و صادقی,اسماعیل . (1399). بازتاب شخصیت اصلی در داستانهای کوتاه قبل انقلاب اسلامی هوشنگ گلشیری(با تکیه بر ساختگرایی تکوینی گلدمن). پژوهشهای ادبی, 17(67), 29-56.
MLA
بنی طالبی,امین , , فروزنده,مسعود , , صفری,جهانگیر , و صادقی,اسماعیل . "بازتاب شخصیت اصلی در داستانهای کوتاه قبل انقلاب اسلامی هوشنگ گلشیری(با تکیه بر ساختگرایی تکوینی گلدمن)", پژوهشهای ادبی, 17, 67, 1399, 29-56.
HARVARD
بنی طالبی امین, فروزنده مسعود, صفری جهانگیر, صادقی اسماعیل. (1399). 'بازتاب شخصیت اصلی در داستانهای کوتاه قبل انقلاب اسلامی هوشنگ گلشیری(با تکیه بر ساختگرایی تکوینی گلدمن)', پژوهشهای ادبی, 17(67), pp. 29-56.
CHICAGO
امین بنی طالبی, مسعود فروزنده, جهانگیر صفری و اسماعیل صادقی, "بازتاب شخصیت اصلی در داستانهای کوتاه قبل انقلاب اسلامی هوشنگ گلشیری(با تکیه بر ساختگرایی تکوینی گلدمن)," پژوهشهای ادبی, 17 67 (1399): 29-56,
VANCOUVER
بنی طالبی امین, فروزنده مسعود, صفری جهانگیر, صادقی اسماعیل. بازتاب شخصیت اصلی در داستانهای کوتاه قبل انقلاب اسلامی هوشنگ گلشیری(با تکیه بر ساختگرایی تکوینی گلدمن). پژوهشهای ادبی, 1399; 17(67): 29-56.