سوانحالعشاق تألیف احمد غزالی از جمله کتابهای برجستۀ عرفانی و اولین اثر مستقلی است که به زبان فارسی دربارۀ عشق سخن میگوید.
زبان نویسنده در این اثر، زبانی است بالیده در بستر بلاغت خاص صوفیه که در جای جای آن به مقتضای کلام از آیه یا حدیثی بهره برده است. در این میان شگردهای قاعدهکاه و قاعدهافزای زبان، سبب برجستگی و تشخیص آن در دو محور همنشینی و جانشینی شده است. عوامل قاعدهافزای زبانی، که در این مقاله بررسی و تحلیل شده از مهمترین عوامل برجستهساز زبان سوانح در محور همنشینی است که سبب ایجاد توازن و نظم در لایههای مختلف این کتاب شده است. از میان این عوامل، نویسنده بیش از همه به توازن حاصل از تکرار واژگانی بویژه تکرار ناقص آن توجه داشته است.
آنچه در این اثر سبب بسامد چشمگیر کاربرد این شگرد برجستهساز زبانی (تکرار واژگانی) و اوج و فرودهایی در متن کتاب شده نوعی تشابهگرایی درونی و باطنی است که در زبان احمد غزالی دیده میشود. بدین ترتیب توازن سوانح بیشتر بر مبنای تشابه آوایی پدید میآید و در این تشابهگرایی نه تنها در محور همنشینی زبان سوانح بلکه در محور جانشینی نیز سبب کاربرد بیشتر انواع تشبیه به جای استعاره شده است.
پژوهشهای ادبی