«شیر» یکی از نقش آفرینان است که در شاهنامه فردوسی بارها از آن نام برده شده و مضامین و بنمایههایی را به خود اختصاص دادهاست. روشن است که همه مضامین مربوط به شیر از شاهنامه بر نمیآید و استقصای تامّ دراینباره بدون بررسی دیگر منظومههای حماسی، که پس از شاهنامه سروده شدهاند، ممکن نیست.
برای درک همه مضامین و اشارات مربوط به «شیر»، بررسی شاهنامه و ده منظومه حماسی پس از آن (بانوگشسپنامه، برزونامه، بهمننامه، جهانگیرنامه، سامنامه، شهریارنامه، فرامرزنامه، کک کوهزاد، کوشنامه و گرشاسپنامه) ضروری مینمود که این مقاله پس از بررسی آنها مهمترین بنمایههای اساطیری- حماسی و آیینی این جانور را استخراج، طبقهبندی و تحلیل کرده. این بنمایهها عبارت است از: شیر کپّی، شیر سپاهی، چرم شیر و رزمافزار، توتم شیر، شیراوژنی، پیکرینگی شیر، آیین شیرپرستی، نگهبانی از دخمه و گنج، طلسم شیر، تعابیر نجومی شیر، کودک و شیر.
پژوهشهای ادبی