این مقاله در صدد آنست که «نمایشنامۀ افول» اثر اکبر رادی را بر مبنای نقد جامعه‌شناختی بررسی کند. پرسشهایی که با آن مواجهایم این است که نخست، ساختار زیبایی‌شناختی نمایشنامۀ افول به عنوان یک اثر واقعگرا تا چه میزان با ساختار جامعۀ دهۀ چهل رابطۀ متقابل برقرار کرده است و دوم اینکه نویسنده به عنوان فردی از طبقۀ روشنفکر چگونه ایدئولوژی و آگاهی ممکن این طبقه را در اثر خود بازتاب داده است؟ نگارنده با روش تحلیلی ـ توصیفی به این نتیجه رسیده است که کلیت ساختار نمایشنامۀ افول با نشان دادن طبقات مختلف جامعه و شکاف موجود میان آنها به عدم کامیابی جنبشهای اجتماعی در دهۀ چهل و آسیب‌شناسی آن دلالت دارد و نویسنده اگرچه ایدئولوژی و آگاهی ممکن طبقۀ روشنفکر را در اثر خود منعکس می‌کند، اما با دوری از تحمیل ایدئولوژی خود به جهان اثر، به سبک رئالیسم پایبند و وفادار می‌ماند.
کتابها
آبراهامیان، یرواند؛ ایران بین دو انقلاب؛ ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمد ابراهیم فتاحی ولی لایی؛ چ سوم، تهران: نی، ۱۳۷۸.
ازغندی، سید علیرضا؛ تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران؛ چ سوم، تهران: سمت، ۱۳۸۴.
ازکیا، مصطفی؛ جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی روستایی ایران؛ چ هفتم، تهران: اطلاعات، ۱۳۸۵.
اسدی، اسدالله؛ نگاهی به ادبیات نمایشی ایران دهۀ چهل؛ اصفهان: صنوبر، ۱۳۸۴.
ایوتادیه، ژان؛ جامعه شناسی ادبیات و بنیانگذارانِ آن، درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات؛ گزیده و ترجمه محمد جعفر پوینده؛ چ سوم، تهران: نقش جهان مهر، ۱۳۹۲.
پارسا نسب، محمد؛ جامعه‌شناسی ادبیات فارسی از آغاز تا سال ۱۳۵۷؛ تهران: سمت، ۱۳۸۷.
دولت‌آبادی، محمود؛ غریبه در نارستان، شناختنامۀ اکبر رادی؛ به کوشش فرامرز طالبی؛ تهران: قطره، ۱۳۸۳.
رادی، اکبر؛ افول؛ چ دوم، تهران: کتاب زمان، ۱۳۵۵.
رضایی راد، محمد؛ ریخت‌شناسی شخصیت در آثار اکبر رادی، شناختنامۀ اکبر رادی؛ به کوشش فرامرز طالبی؛ تهران: قطره، ۱۳۸۳.
زیما، پیرو؛ روشهای تجربی و دیالکتیکی در جامعه‌شناسی ادبیات، درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات؛ گزیده و ترجمۀ محمد جعفر پوینده؛ چ سوم، تهران: نقش جهان، ۱۳۹۲.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون؛ راهنمای نظریۀ ادبی معاصر؛ ترجمه عباس مخبر؛ چ دوم، خرمشهر: قیام، ۱۳۷۷.
شرفی، محمد رضا؛ مؤلفه‌ها و عوامل گسست نسلها، نگاهی به پدیده گسست نسلها؛ تهیه و تنظیم علی‌اکبر علیخانی؛ تهران: پژوهشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۲.
صادقی، قطب‌الدین؛ واقعگرایی رادی و اسطورۀ گل سرخ، شناختنامۀ اکبر رادی؛ به کوشش فرامرز طالبی؛ تهران: قطره، ۱۳۸۳.
طالبی، فرامرز؛ نگاهی به نمایشنامه‌های اکبر رادی، شناختنامۀ اکبر رادی؛ به کوشش فرامرز طالبی؛ تهران: قطره، ۱۳۸۳.
عسگری حسنکلو، عسگر؛ نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی؛ چ دوم، تهران: فرزان روز، ۱۳۸۹.
عشقی، بهزاد؛ نویسندۀ حرفه‌ای و ممیزی سیاسی، شناختنامۀ اکبر رادی؛ به کوشش فرامرز طالبی؛ تهران: قطره، ۱۳۸۳.
قادری، نصرالله؛ آناتومی ساختار درام؛ تهران: نیستان، ۱۳۸۰.
گلدمن، لوسین؛ جامعه‌شناسی ادبیات، درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات؛ گزیده و ترجمه محمد جعفر پوینده؛ چ سوم، تهران: نقش جهان، ۱۳۹۲.
ــــــــــ؛ روش ساختگرای تکوینی در جامعه‌شناسی ادبیات، درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات؛ گزیده و ترجمه محمد جعفر پوینده؛ چ سوم، تهران: نقش جهان، ۱۳۹۲.
لوکاچ، جورج؛ جامعه‌شناسی رمان؛ ترجمه محمدجعفر پوینده؛ چ دوم، تهران: ماهی، ۱۳۸۷.
ــــــــــ؛ نظریه رمان؛ ترجمه حسن مرتضوی؛ تهران: قصه، ۱۳۸۰.
مالمیر، روح‌الله؛ «برررسی زمینه‌های بحران خانواده در نمایشنامه‌های دهۀ پنجاه اکبر رادی»، رادی‌شناسی ۲ مجموعه مقالات؛ گردآوردنده حمیده بانو عنقا؛ تهران: نشانه، ۱۳۹۵.
مجابی، جواد؛ صداقت بشری در نبردی مشکوک، جادوی صحنه؛ زندگی تئاتری عزت‌الله انتظامی؛ به کوشش اعظم کیان‌افراز؛ تهران: افراز، ۱۳۸۳.
مصباحی‌پور ایرانیان، جمشید؛ واقعیت اجتماعی و جهان داستان؛ تهران: امیرکبیر، ۱۳۵۸.
مید، مارگارت؛ فرهنگ و تعهد (پژوهش دربارۀ شکاف نسلها)؛ ترجمۀ عبدالعلی دستغیب؛ شیراز: نوید شیراز، ۱۳۸۵.
ولک، رنه و آوستن وارن؛ نظریه ادبیات؛ ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر؛ تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۷۳.
مقالات
برونگارد، ریچارد و مارگارت برونگارد؛ «چشم‌اندازی جهانی بر نهضتهای جوانان در ۱۹۸۰»، نامه فرهنگ؛ ترجمۀ مهری قزوینی؛ ش ۴ (۱۳۷۰)، صص ۱۰۶ـ۱۱۳.
توکل، محمد و مریم قاضی‌نژاد؛ «شکاف نسلی در رویکردهای کلان جامعه‌شناختی: بررسی و نقد رهیافتهای نسل تاریخی و تضاد با تأکید بر نظرات مانهایم و بوردیو»، مطالعات جامعه‌شناختی؛ ش ۲۷ (۱۳۸۵)، صص ۹۵ ـ۱۲۴.
رضی، احمد و عبدالله راز؛ «بازخوانی انتقادی نقد جامعه‌شناختی در ایران با تکیه بر مقالات علمی ـ پژوهشی»، پژوهشهای ادبی؛ سال ۱۲، شمارۀ ۷ (۱۳۹۴)، صص ۹ـ ۳۶.
عاملی رضایی، مریم؛ «خاستگاه فلسفی نظریۀ جامعه‌شناسی ادبی و آسیب‌شناسی به کارگیری آن در متون ادبی فارسی»، فصلنامه پژوهشهای ادبی؛ سال ۹، ش ۳۶، ۱۳۹۱، صص ۱۴۷ـ ۱۶۴.
ـــــــــ؛ «الگوی پیشنهادی برای تطبیق نظریۀ جامعه‌شناسی با ساختار ادبی ـ اجتماعی رمان فارسی»، ادبیات پارسی معاصر؛ سال پنجم، ش اول (۱۳۹۴)، صص ۶۳ ـ ۸۴.
عجمی، اسماعیل؛ «معتقدات و آرزوهای شغلی روستاییان»، مطالعات جامعه‌شناختی؛ دوره ۱، ش ۳ (۱۳۴۸)، صص ۲۶ـ۴۷.
نیازی، محسن و محمد کارکنان نصرآبادی؛ «تبیین جامعه‌شناختی پدیدۀ شکاف نسلها و علل و عوامل آن»، سیاست داخلی؛ سال اول، ش دوم (۱۳۸۶)، صص ۱۸۵ـ۲۲۷.
ولی‌پور هفشجانی، شهناز؛ «لوسین گلدمن و ساختگرای تکوینی»، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان؛ ش ۲۵ (۱۳۸۷)، صص ۱۲۹ـ۱۴۴.
یحیی‌پور، مرضیه و زینب صادقی؛ «سایۀ آنتوان چخوف بر ادبیات نمایشی ایران (بر اساس نمایشنامه‌های آنتوان چخوف و اکبر رادی)»، پژوهش زبانهای خارجی؛ ش ۵۷ (۱۳۸۹)، صص ۱۵۱ـ۱۶۷.
پژوهشهای ادبی