تحلیل گفتمان اوصاف طبیعت و احوال اجتماع در اشعار مهدی اخوان ثالث بر اساس رویکرد ون دایک

نویسندگان
حلیمه میر احمدی 1
دکتر اطهر تجلی اردکانی 2
1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج
2 عضو هیأت علمی دانشگاه یاسوج
چکیده
در این مقاله، در هم تنیدگی اوصاف طبیعت و احوال اجتماع در برخی از اشعار مهدی اخوان ثالث با نگاهی بر تحلیل گفتمان انتقادی و براساس مربع ایدئولوژیک وَن دایک بررسی شده است. اشعار اخوان براساس عوامل گفتمان مدار سروده­هایش، تحلیل، و نشان داده شده است که چگونه اخوان عیبهای(دیگری) را برجسته و خطای(خودی) را فرو می­کاهد و همچنین به توصیف و رفع تأکید از اطلاعات حاوی نکات منفی دربارۀ ما (خودی) و توصیف و رفع تأکید از اطلاعات حاوی نکات مثبت دربارۀ آنها (دیگری) می­پردازد. این چهار اصل در نظریۀ ون دایک به«مربع ایدئولوژیک» معروف شده است. از جمله اهدافی که در این نوشتار دنبال می‌شود این است که دیدگاه­های اجتماعی و ایدئولوژیک اخوان در قالب بیان هنری با تحلیل انتقادی اشعار وی، بهتر شناخته شود. همچنین با درنظرگرفتن نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی، شگردهای هنری اخوان و پیوند شعر او با اجتماع شناسانده شده، و معلوم شد چگونه اخوان با به کارگیری عناصر و پدیده­های طبیعت به شکل نمادین به زیبایی، وضعیّت جامعۀ خود را ترسیم کرده است. روش این پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و داده­های پژوهش با استفاده از شیوۀ تحلیل محتوا و شیوۀ کتابخانه­ای و سندکاوی، بررسی شده است. از جمله نتایج این پژوهش، این است که، هدف اخوان از توصیفات طبیعی مانند شاعران گذشته صرفاً وصف طبیعت نیست، در وَرایِ توصیفات، واقعیتهای نهفته­ای است که با نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی توضیح داده می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پژوهشهای ادبی
دوره 14، شماره 57
آذر 1396
صفحه 29-62