بررسی تحلیلی شتاب روایت در رمان سنگ صبور دکتر ناهید دهقانی- دکتر سعید حسام‌پور

نویسندگان
1 دکترا زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
2 دانشیار دانشگاه شیراز
چکیده
در پژوهش پیش رو با رویکردی تحلیلی-توصیفی، شتاب روایت در رمان سنگ صبور بررسی شده است. ژرار ژنت برای سنجش شتاب روایت، زمان خوانش متن روایی را بر زمان تقویمی مورد نیاز برای رویدادن رخدادهای آن در واقعیت تقسیم می­کند. در سنگ صبور، که رمان­ جریان سیال ذهن شمرده می­شود، آینده پیشاپیش به گذشته دگرگونی یافته است؛ از این نگاه، آنچه به این رمان موجودیت بخشیده، گذشته­نگریهای پیاپی همراه با چند نمایشواره بلند است. در این رمان، بازه زمان داستان چندان روشن نیست؛ از این رو اندازه­گیری شتاب روایت در این رمان بر پایه حدس و گمان واقع­بینانه نخواهد بود. از آنجا که محورهای داستانی سنگ صبور، جز نمایشواره­ها برایند تک­گویی دو یا چند شخصیت است برای بررسی شتاب روایت در هر یک از این محورهای داستانی، باید شتاب روایت را در بخش تک­گویی­ راویهای آن خط داستانی پیش چشم داشت. با توجه به اینکه سنگ صبور متنی صحنه­ای شمرده می­شود، انتظار می­رود، شتاب روایت در این رمان ثابت و خنثی باشد؛ اما سنگ صبور انباشته از درنگ توصیفی و توضیحی، گذشته­نگری، بازنمایی دنیای درونی شخصیت­ها و روایتهای برون­داستانی است و همین عناصر، کندی نسبی شتاب روایت را در پی داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- احمدی، بابک، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز، 1380.
- آدام، ژان میشل؛ رواز، فرانسواز، تحلیل انواع داستان، برگردان آذین حسین­زاده؛ کتایون شهپر راد، تهران: نشر قطره، 1383.
- اردلانی، شمس­الحاجیه، «عامل زمان در رمان سووشون»، مجله زبان و ادبیات فارسی، س 4، شماره 10، ص­ص9 تا 35، 1387.
- بیات، حسین ، داستان­نویسی جریان سیال ذهن، تهران: علمی و فرهنگی، 1387. 
- تودوروف، تزوتان، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه محمد نبوی، تهران: آگه، 1382.
- تولان، مایکل، روایت­شناسی، درآمدی زبان­شناختی-انتقادی، ترجمه سید فاطمه علوی-فاطمه نعمتی، تهران: سمت، 1386.
- جاهدجاه، عباس؛ لیلا رضایی، «بررسی تداوم زمان روایت در حکایت­های فرعی کلیله و دمنه» ، بوستان ادب، س سوم، ش سوم، پیاپی 9، 1390.
- چوبک، صادق، سنگ صبور. چ، تهران: جاویدان، 1352.
- حرّی، ابوالفضل، « مؤلفه­های زمان و مکان روایی در قصص قرآنی» ، ادب­پژوهی، ش 7 و 8 ، ص125 تا 141، 1388. 
- حسنلی،کاووس؛ ناهید دهقانی، «بررسی سرعت روایت در رمان جای خالی سلوچ» ، زبان و ادب پارسی، س چهاردهم، ش 45، 1389.
- رجبی، زهرا و همکاران، «بررسی رابطه‌ زمان و تعلیق در روایت پادشاه و کنیزک»، فصلنامه‌ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش دوازدهم، ص 75 تا 98، 1388.
- صهبا، فروغ، « بررسی زمان در تاریخ بیهقی بر اساس نظریه ژنت»، پژوهش­های ادبی، س پنجم، ش21، ص 89 تا 112، 1387.
- طاهری، قدرت الله ؛ لیلا سادات پیغمبرزاده، «نقد روایت­شناسانه مجموعه "ساعت پنج برای مردن دیر است" بر اساس نظریه­ی ژنت»، ادب­پژوهی، ش 7 و 8، ص 27 تا 49، 1388.
- عبداللهیان، حمید؛ الهام حدادی، «رویکرد روایت-شناختی به حکایت مکاران از داستان­های هزار و یک شب»، فصلنامه هنر، ش 81، 1388.
- غلامحسین­زاده، غلامحسین و همکاران، «بررسی عنصر زمان در روایت با تأکید بر حکایت اعرابی و درویش در مثنوی» ، پژوهش­های ادبی، س چهارم، ش 16، ص 199 تا 217، 1386. 
- قاسمی­پور، قدرت، «زمان و روایت»، نقد ادبی، س 1، ش 2، ص 144 تا 123، 1387.
- لوته، یاکوب، مقدمه­ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمه امید نیک­فرجام، تهران: مینوی خرد، 1386.
- مارتین، والاس، نظریه­های روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس، 1382.
- محمودی، محمد علی، پرده­ی پندار ، مشهد: مرندیز، 1389.
- Genette, Gerard..( 1980). Narrative Discourse. Translated by Jane E . Lewin, Cornell university press.