ریخت‌شناسی هزارویک‌شب

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
علوم تحقیقات
چکیده
ولادیمیر پراپ، فولکلورشناس روسی می­اندیشید که در بررسی قصه­ عامیانه باید از اسلوب مطالعاتی علوم طبیعی استفاده کرد. وی معتقد بود که طبقه­بندی قصه­ها حاصل کارهای پژوهشی بسیاری است که در پایان مطالعه به­دست می­آید، ولی عموم محققان ابتدا موضوع را دسته­بندی می­کنند، سپس مواد کار را در قالب این طبقه­بندی تحمیلی می­گنجانند.

پراپ خود به بررسی ریخت­شناسیک صدقصه از مجموعه­ا­ی از قصه­های روسی پرداخت که آفاناسی­یف‌آنها را جمع‌آوری‌کرده بود.وی دریافت که تمامی کارهای موجود در قصه به سی­ویک عملکردمحدود می­شود. او می‌پنداشت که در زیر ظاهر آشفته روایات، قوانینی بر زایش و تکامل این نوع قصه حاکم است که باید فرمول­بندی شود واین دستاورد آغازگاه علم روایت شناسی به شمار می­آید. پراپ برای هریک از این عملکردها نمادی تعیین می­کند و با درکنارهم قراردادن آنها فرمول نهایی ساخت قصه­های پریان را به دست می­آورد.

کاربرد مدلهای روش­شناختی نقد مدرن در ادبیات کلاسیک همیشه با دشواریهایی روبه­رو بوده است. این نوشته با توجه به اینکه جزو اولین نمونه­ها­ی به کارگیری روش­ ریخت­شناسی است، سعی دارد علاوه بر آزمایش این مدل در حوزه­ ادبیات تطبیقی از دشواریهای این کار درگذرد. مواد کار این نوشته یکی از حکایتهای جامع هزار و یک شب است که افزون بر حکایت اصلی، سه حکایت دیگر را نیز در بر دارد. در تحلیل این حکایت علاوه بر استفاده از نمادهای ریخت­شناسی پراپ، بنا به مقتضای تحلیل، نمادهای دیگری به آن مجموعه افزوده ، و در پایان هم نمودار ریخت­شناسی‌حکایت به دست داده شده‌است. به­کارگـیری این روش علاوه بر اینکه آزمونی برای نظریه­ ریخت‌شناسی به شمار می‌رود، می­تواند با توجه به مدل ساختاری به­دست آمده، حکایات الحاقی را از اصلی جدا کند.




کلیدواژه‌ها

موضوعات