دانشگاه تربیت مدرس
چکیده: (2921 مشاهده)
ابوسعید ابیالخیر یکی از عارفان برجسته ایران در کنار سیر و سلوک عالی عرفانی و ذوق و شم ادبی والا از طنزی لطیف و شیرین در رفتار، گفتار و تعابیر برخوردار بوده که خود در نوع سلوک او، که به عارفان «اهل بسط» متعلق است، ریشه دارد. آنچه از حکایات دلنشین اسرارالتوحید برمیآید، ابوسعید نه تنها خود به آفرینش طنزها و بازیهای زبانی زیبایی دست میزده، بلکه از گفتار نمکین دیگران نیز به وجد میآمده است. ساختار ذهنی وی همانند سایر عرفا به گونهای شکل گرفته بود که تمامی عناصر هستی را جلوههایی از رموز عرفانی دانسته، بسرعت و حدّت، رفتار، سخنان و گفتار عوامانه را تعبیری عارفانه مینمود یا از نامهای اماکن، شهرها و دیهها، آیات قرآن و احادیث، اصطلاحات کلامی و فقهی و ... برداشتی عرفانی ارائه میکرد. این برداشتها در عین انتقال بخشی از اندیشههای اهل تصوف به دلیل بهرهگیری از مایههای طنز، جذابیت و زیبایی خاصی داشت و به رغم زیباییهای فراوان، مورد توجه پژوهشگرانی قرار نگرفته است که درباره سیر تاریخی طنز و طنزپردازی در ادبیات ایران تحقیق کردهاند. این مقاله میکوشد برداشتها و تأویلهای عرفانی و حکمت آمیز ابوسعید را از عناصر یاد شده، که میتوان گفت نوعی «بازی زبانی» بوده است، بررسی و تحلیل کند.
نوع مقاله:
پژوهشی اصیل (کامل) |
موضوع مقاله:
ادبیات کلاسیک دریافت: 1382/10/26 | پذیرش: 1382/10/1 | انتشار: 1382/11/9