Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

---

ادبیات غنی فارسی هنوز زمینه­های ناگفته بسیاری دارد که شایسته است با دقت و نگرشی تازه­تر بحث و بررسی شود. داستان بیت یکی از قالب­های داستانی به کار رفته در شعر فارسی از کهنترین دوره­ها تا دوره معاصر است. تا جایی که نویسنده اطلاع داد تاکنون به این مقوله پرداخته نشده است و شایسته است که به عنوان یک قالب داستانی که ویژگی­های مستقل دارد، مورد عنایت محققان قرار گیرد. همان گونه که از نامش پیداست، داستان بیت داستان کاملی است که در یک بیت نقل شود و عناصر ضروری و بایسته داستان را داشته باشد. با توجه به این که در یک بیت مجال برای داستان­پردازی مفصل نیست باید حداقل­هایی که برای داستان شدن یک روایت ضرورت دارند، شناسایی شوند. با توجه به منابع عناصر پیرنگ، شخصیت، عمل، زمان و مکان از شرایط لازم برای پیدایش داستان هستند و هر بیتی که این عناصر را داشته باشد، می­تواند داستان بیت به شمار آید. نویسنده 22 بیت که به تنهایی داستان مستقلی را نقل می­کنند، به عنوان نمونه از نخستین دوره شعر فارسی تا شعر معاصر استخراج کرده تا هم شواهد بحث باشند و هم ویژگیهای آنها بررسی گردد. پس از آن شیوه­های گسترش پیرنگ، شخصیت­پردازی، عمل، زمان، مکان و فضاسازی در این قالب کوتاه بررسی شده است. داستان بیت از سویی در ایجاز و اختصار شبیه به هایکوهای ژاپنی است و از سوی دیگر از لحاظ مختصرنویسی، ایجاز و پرهیز از توصیف به مکتب مینیمالیسم آمریکایی ماننده است. قالب پیشنهادی این مقاله بیشتر بر اساس ویژگی شکل (form) مشخص و جدا شده است. داستان بیت نقطه اتصال شعر و داستان در کوتاه­ترین و موجز­ترین شکلی است که هر دو را در برداشته باشد.
 
برشهای درون مصراعی که به لحاظ شکل نوشتاری، برش یا تقطیع پلکانی و عمودی نیز نامیده می­شود، عبارت از برش زدن در مصراعهای شعر و ایجاد وقفه­های زیباشناختی از طریق تقسیم هر مصراع به دو یا چند بخش و نوشتن آن پاره­ها به صورت عمودی یا پلکانی است. برشهای درون مصراعی پدیدۀ تازه­ای در شعر معاصر است که مایاکوفسکی (1893- 1930) شاعر معاصر روس بنیانگذاری کرد و پس از اینکه برخی از شعرای فارسی زبان به صورت تفننی از آن تقلید کردند، شاملو از حدود سال 1328 به بعد به صورت گسترده، آن را به عنوان یک تمهید القا­گر وارد شعر فارسی کرد. این تمهید بنابر اهداف خاصی از قبیل برجسته­سازی و تأکید بر مقوله‌های خاص یا دیداری کردن تصاویر در مصراعهای شعر رخ می­دهد. تعیین جایگاه برش در مصراعها یا سطرهای شعر از جهت القای پیام بسیار حائز اهمیت است. گرچه قوانین ویژه­ای برای این کار وجود ندارد با جستجود در اشعار شاعرانی که از این تمهید بهره برده­اند می­توان تا حدودی این جایگاه را استنباط و مشخص کرد. در مقالۀ حاضر سعی بر این است که پس از توضیح مختصری دربارۀ پیشینۀ برشهای درون مصراعی، با توجه به نمونه­های موجود در اشعار معاصر مشخص شود اینگونه برشها در چه مواضعی از مصراع ها یا سطرهای شعر رخ می­دهد. نتیجۀ کار گویای آن است که برشهای درون مصراعی را در سه گروه می‌توان جای داد:1- برش بین اجزا و واحدهای تصویری برای دیداری کردن تصویرهای شاعرانه. 2- برش بین اجزا و واحدهای زبانی به منظور تکیه و تأکید بر آنها. 3- برش بین اجزا و واحدهای موسیقایی برای برجسته­سازی هماهنگی­های آوایی.
 


 

واژه‌های کلیدی: کلید واژه: شعر معاصر، برشهای درون مصراعی، دیداری کردن، برجسته­سازی، تکیه و تأکید

متن کامل [PDF 312 kb]   (1320 دریافت)    

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

---