اشعار طرحی به اشعاری می‌گفتند که از سوی پادشاهان، صاحبان انجمن‌ها و محافل ادبی طرح، و از شاعران ‌خواسته‌ می‌شد تا شعری بر وزن و قافیه شعر طرح‌ شده بسرایند. از آنجا که این موضوع با همه اهمیّتی که در بررسی سبک شعر دوره بازگشت دارد، تاکنون به‌صورت اخص مورد بررسی قرار نگرفته است، نگارندگان کوشیده‌اند تا در قالب این مقاله با روش تحلیل محتوا (رویکرد توصیفی- تحلیلی) این موضوع را توصیف، نقد و بررسی کنند. بر این اساس مشخص شده است که ساخت و پرداخت غزلهای طرحی یکی از گونه‌های مهم تقلید و اقتفا از سبکهای ادبی پیشینیان بوده که از اوایل دوره صفوی تا اواخر دوره قاجار رواج داشته است. قدیمی‌ترین نمونه ساخت غزل طرحی به دوران حکومت ‌شاه عباس برمی‌گردد و ساخت این نوع شعر در دروه قاجار بویژه حکومتهای فتحعلیشاه و ناصر‌الدین‌شاه نیز رواج داشته است و در این دوره نشاط اصفهانی، صبای کاشانی، سحاب و مجمر از معروفترین گویندگان اشعار طرحی بودند؛ وانگهی از آنجا که اشعار طرحی براساس طرح مشخصی سروده می‌شد، عمدتاً تقلیدی، تکراری و تکلیفی بود و از همین‌رو فاقد خلاقیّت و نوآوری لازم، اما چون در راستای اندیشه‌های غالب جریان بازگشت ادبی برآمده بود، سهم بزرگی در بازگرداندن شعر به دوره‌های گذشته داشت. 

واژه‌های کلیدی: دورۀ بازگشت ادبی، اشعار طرحی، ویژگی‌ اشعار طرحی، شعر قرن نهم تا دوازدهم.

متن کامل [PDF 446 kb]   (1362 دریافت)